“წიგნიერების ევოლუცია”

უკვე ყბადაღებული, საშინლად გამაღიზიანებელი ფრაზა “რატომ უნდა ვიკითხოთ წიგნები” ყელში ამოუვიდა ყველას, ჩვენს ქვეყანაში კი სრული აღშფოთება გამოიწვია სერიამ “50 წიგნი რომელიც აუცილებლად უნდა წაიკითხო სანამ ცოცხალი ხარ” მე თუ მკითხავთ საქმის ასე მკაცრად დაყენება რა თქმა უნდა არც თუ სასიამოვნოა მაგრამ მეორეს მხრივ, ლიტერატურა ნამდვილად უნდა ვიკითხოთ! დიახ, უნდა! ჩვენით თუ ვერ მივალთ წიგნებთან, რაღაც ასაკში ვიღაცამ აუცილებლად უნდა მიგვიყვანოს თაროებმადე, წაგვაკითხოს, გვირჩიოს… მერე კი არჩევანი რა თქმა უნდა ჩვენ გავაკეთოთ, გვინდა თუ არ გვინდა!

ლიტერატურის მაგიურ ძალაზე, მდიდარ მემკვიდრეობაზე და მათ შემქმნელებზე არაჩვეულებრივად გვიყვება ყველასათვის ცნობილი ლევან ბერძენიშვილი “წიგნიერების რევოლუციაში”, რომელიც რეალურად უფრო სალექციო კურსს გავს, სინამდვილეში კი კრებულია იმ სტატიებისა, რომლებიც ჟურნალ “ლიბერალში” იბეჭდებოდა.

ძალიან ბევრ კითხვაზე იპოვოთ აქ პასუხს და ასევე უამრავ წვრილმანსა თუ მხედველობიდან გამოპარულ “მსხვილმან” ინფორმაციას მიიღებთ, კარგად დავიწყებულ ძველს გაიხსენებთ და ლიტერატურული პარალელებისა და შედარებების ჯაჭვში ჩაებმებით.

გემრიელი წიგნები

ჯერ კიდევ 2012 წელს გამოვიდა დიანა ანფიმიადის “პირადი კულინარია”, რომლის ძირითადი ნაწილი პოსტებად იწერებოდა ჟურნალ “შოკოლადში”, სულ ველოდი ხოლმე და წარმოიდგინეთ როგორ გამიხარდებოდა ერთად მოქცეული ყველა “გემრიელი” ამბავის გამოცემა… განწყობას წაკითხვამდე გვქიმნის ავტორი წიგნის ყდაზე მიწერილი სიტყვებით: “ეს არის წიგნი ცხოვრების რეცეპტების, ლექსებისა და სიყვარულის შესახებ და თუმცა არც ძალიან კარგი მწერალი ვარ და არც ძალიან კარგი კულინარი, იმედს ვიტოვებ რომ სწორედ შენ ხარ ჩემი მკითხველი, ის ვინც სრულყოფილებას კი არა, ბედნიერებას ეძებს”

კარგა ხანი გავიდა მაგრამ თუ თქვენ ჯერ კიდევ არ წაგიკითხავთ მინდა გითხრათ რომ უტკბესი სასუსნავი გელოდებათ, ბერძნული ფორთოხლებივით ხასხასა და არომატული ამბებით, ტკივილებით, სევდით, ოჯახური ისტორიებითა და რა თქმა უნდა საინტერესო რეცეპტებით!

დიანა დაგვპირდა გაგრძელება იქნებაო და  4 წლის შემდეგ კიდევ უფრო კარგი (ეს ჩემი სუბიექტური აზრით) “წინასწარმეტყველება მურაბით” გამოჩნდა წიგნის თაროებზე. გადაშლი თუ არა დაგეტაკება პირდაპირ გულზე “შიმშილი” მისი თანმდევი ტკივილით, მალევე “პრიანიკის” გულისამაჩუყებელი ამბავი შემოგხვდებათ, (ამ ნაწყვეტმა ძალიან ტკბილი მოგონება გამახსენა, მიწერია კიდეც ერთ–ერთ პოსტში “თაფლაკვერები” )  შემდეგ კი ისეთ ამბებს მოაყოლებს სულიერად დაგანაყრებს, ვის და რას აღარ შეხვდებით აქ, მწერლები მზარეულები, მასწავლებელი, ოჯახის წევრები, საუზმეები, სადილები და ვახშმები, საინტერესო, ნაცნობი თუ უცნობი რეცეპტები, კიდევ უფრო საინტერესო ისტორიებით… რა გინდა სულო და გულო მეტი?!

ავღანური ამბები

ხალიდ ჰოსეინის “ათას მოელვარე მზეზე” უკვე გაგიზიარეთ ჩემი შთაბეჭდილებები. მაგრამ მისი ორი ნაწარმოებიც წავიკითხე “ფრანით მორბენალი” და “მთებმა მთებს უთხრეს.”

“ფრანით მორბენალი” მისი პირველი წიგნია, რომელიც 2003 წელს გამოსცა. წაკითხვისთანავე გავიფიქრე ამ წიგნზე ყველაზე მეტს დავწერთქო, მაგრამ არ შემიძლია… წარმოუდგენელია “ფრანით მორბენალზე” ფიქრი ცრემლების გარეშე, ამირის თავს გადახდენილი ამბავი, გულის მომკვლელი საიდუმლოებები, რომლებიც ორ თაობას უძილო ღამეებს და კიბოს უჩენს, ჰასანის დიადი ერთგულება, სიყვარული, ბავშვობის ყველაზე ლამაზი მოგონება – ფრანით მორბენალი ორი ბიჭი, თავგანწირვა, ძველი და ახალი ავღანეთი სავსე სიძულვილით, ძალადობით, ტირანიით… წინადადებების ამ მოკლე ჩამონათვალის მიღმა იმხელა ადამიანური ტკივილი იმალება, ბანალურზე ბანალური ვიქნები და უბრალოდ ცრემლიანი თვალებით გთხოვთ რომ წაიკითხოდ, აუცილებლად წაიკითხოდ!

“მთებმა მთებს უთხრეს” 2013 წელს დაწერა და მისი ბოლო ნაწარმოებია. ალბათ ჯერჯერობით.

“ევროპული აღზრდა”

თანამედროვე ევროპელ მწერალთა რიგებში ღირსეული ადგილი უჭირავს რომენ გარს, არაჩვეულებრივ ნოველისტს, რომელიც საკმაოდ ბევრ საქმიანობას ითავსებდა აღნიშნულის გარდა. ნაწარმოებებს აქვეყნებდა ფსევდონიმებით – რომენ გარი და ემილ აჟარი , თუმცა მისი ნამდვილი  გვარი კაცევი იყო. მან ორჯერ მიიღო საფრანგეთის ლიტერატური გოკურის პრემია, თანაც პირდაპირ ფსევდონიმით, ისე რომ მისი პიროვნების დაზუსტება არავის მოფიქრებია.

გამორჩეული ნაწარმოებებია “ევროპული აღზრდა” “თეთრი ძაღლი”, “ცხოვრება წინაა”, “ამის იქეთ თქვენი ბილეთი აღარ გამოდგება”

პირველი რომანი რომელიც 1945 წელს გამოაქვეყნა იყო “ევროპული აღზრდა”, იმ წელს როცა მეორე მსოფლიო ომი დასრულებულად გამოცხადდა და ნაწარმოებიც სწორედ ამ კაცობრიობის ისტორიაში ერთ–ერთი საშინელი, სასტიკი და ხანგრძლივი დაპირისპირების შესახებ გვიყვება.

პოლონეთში შეჭრილი გერმანელები დაუნდობლად აწიოკებენ მშვიდობიან მოსახლეობას, კლავენ, აწამებენ, ძარცვავენ, მათ ცხოვრებას ყოვლად გაუსაძლის ხდიან… თუმცა მაინც არ ნებდებიან ადამიანები, სიცოცხლეს არ თმობენ ასე ადვილად, ტყეებში სამალავებს აკეთებენ, მიწაში ცხოვრობენ, შიმშილს ებრძვიან, პარტიზანები ფარულად აწყობენ მცირე თავდასხმებს ყველა გერმანელზე ვინც კი უახლოვდებათ.

მეტისმეტად ხმაურიანი მარტოობა

“მეტისმეტად ხმაურიანი მარტოობა” – ჩეხი მწერლის ბოჰუმილ ჰრაბალის წიგნის სათაურია, არ ვიცნობდი ამ მწერალს და არაფერი მსმენოდა მასზე, თუმცა ამ სათაურის გაგონებაზე გავიფიქრე მეტი რომ არაფერი დაეწერა ესეც ეყოფოდა–თქო… თავის დროზე, ჯერ კიდევ ბავშვმა ნიკო ლორთქიფანიძის კრებული რომ ავიღე, იქ კი ნახევარ და ერთ გვერდიანი ნოველები დამხვდა, დიდად გავიკვირვე, თუმცა მალევე მივხვდი რომ სულერთია ჰიუგოს “საბრალონის” ან დიუმას “გრაფი მონტე კრისტოს” ანდა ტოლსტოის “ანა კარენინას”, კიდევ უფრო მეტიც “ომი და მშვიდობის” მსგავსად სქელტანიან წიგნს დაწერ თუ ერთ გვერდიან ნოველას, 10 გვერდიან მოთხრობას თუ 100 გვერდიან წიგნს, დიდი მნიშვნელობა არა აქვს, ესენი მხოლოდ ციფრებია, მთავარი ისაა თუ რას გაგრძნობინებს, რას შეგმატებს, რას შეცვლის შენს პიროვნებაში… შეიძლება მწერალმა 10 გვერდიან მოთხრობაშიც იმხელა შრომა ჩადოს რამდენიც 1000 გვერდიანს სჭირდება… შრომა დასაფასებელია, მაგრამ ეს შრომა რაღაც მნიშვნელოვანის მომცემი უნდა იყოს ვფიქრობ, მით უფრო ლიტერატურაში…

რა დამხვდა ამ წიგნში, გულის ამაფორიაქებელი სათაურის გარდა?!უბრალო სიტყვებითაც გაშიფრავ ერთი შეხედვით – მარტოსული კაცი ჰანტა… პრაღა…სარდაფი…წიგნების გამანადგურებელი წნეხი…მწერლები…გამონათქვამები…ვან გოგის რეპროდუქციები….თაგვები…ბოშა ქალი…რომანტიკოსი ბიძა…სიკვდილი…ერთფეროვნება…

მელოდი

ძალიან ბევრი წიგნი იწერება და მრავალ ენაზე ითარგმნება შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ადამიანებზე, ბავშვებზე, მათ ხედვებსა და სამყაროზე. ზოგი ნაკლებ პოპულარულია, ზოგერთმა კი უკვე  დაიკავა კუთვნილი ადგილი მკითხველის გულსა და გონებაში.

ამ უკანასკნელთა კატეგორიას მიეკუთნება უამრავი ჯილდოს მქონე, ცნობილი ამერიკელი საბავშვო მწერალის,  შერონ მ. დრეიპერის “გონების მიღმა”.  წიგნი გვიამბობს 11 წლის შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე მელოდი ბრუკსის განსხვავებული ცხოვრების შესახებ. აღსანიშნავია რომ  თავად მწერალს ჰყავს ქალიშვილი რომელსაც ცერემბრალური დამბლა აქვს და მისთვის უცხო არაა მისივე შექმნილი გმირის ამბავი.

მელოდი თავად გვიყვება ყველაფერს იმაზე თუ როგორი რთულია ცხოვრება მაშინ როცა დამოუკიდებლად გადაადგილება და ჭამა არ შეუძლია ადამიანს, რა ძნელია არსებობა მაშინ როცა შიგნიდან უამრავი სიტყვა და ფრაზა გიდუღებს გულს და ერთსაც კი ვერ წარმთქვამ, შესაბამისად ურთიერთობებიც ძალიან მწირია მის ყოველღიურობაში. უსმენ მელოდის და თან ჩაფიქრებული ხარ და თან ხალისიანი, ის ყოველგვარი სიბრალულისა და ცრემლების გარეშე გესაუბრება, თავს არ გაცოდებს პირიქით უნდა რომ არ შეგებრალოს, უნდა თანასწორ პიროვნებად აღიქვა და  მისი ცოდნა და სიცოცხლის წყურვილი შეიცნო.